جثه اس بزرگ تر از گربه های محلی و نقش و نگار پوستش شبیه پلنگ است و زیستگاهش در مناطق مختلف قاره آسیا و اروپا پراکنش دارد به همین دلیل مردمان و اقوام مختلف بنا به زبان ها و گویش هایی که دارند آن را به اسامی مختلفی صدا می زنند.
سیاه گوش یا وشق شناخته شده ترین نام آن در زبان فارسی است اما انگلیسی زبان ها آن را لینکس (Lynx)، ترکها وَرشَک، ترکمنها گچی‌قاپلان، کردها کلش و مازندرانی‌ها پلنگ مول صدایش می زنند.
دشمن طبیعی خاصی ندارد و هرچند با توجه به گستردگی قلمرو و جمعیت مناسبی که در شرق روسیه دارد در فهرست سرخ اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست قرار ندارد اما برخی کارشناسان محیط زیست معتقدند که به علت شکار غیرقانونی و کمبود منابع غذایی در بسیاری از مناطق در خطر انقراض محلی قرار دارد.
در مناطق جنگلی و استپی، بوته زارهای کوهستانی مرتفع پراکنش زیستگاهی دارد و تاکنون در مناطقی از استان های مختلف از جمله گرگان، مرکزی، آذربایجان شرقی و غربی مشاهده به ثبت رسیده است.
منطقه شکار ممنوع خرقان متشکل از بخشی از شمال شهرستان زرندیه و جنوب بخش نوبران ساوه از زیستگاه های این گونه جانوری است که اولین مشاهده آن در این منطقه به سال ۱۳۹۰ بر می گردد.
زادآوری و حیات وشق تحت کنترل است
وشق امروز به عنوان یکی از جانواران تحت حمایت سازمان حفاظت از محیط زیست در این منطقه در حال زیست است
طی این سال ها حفاظت از آن در زیستگاهش به صورت جدی در دستور کار قرار گرفته که رییس اداره محیط زیست شهرستان ساوه در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: استان مرکزی به واسطه موقعیت جغرافیایی سومین استان دارای تنوع زیستی ایران است و در منطقه کوهستانی غرق آباد و نوبران به عنوان ۲ زیستگاه متفاوت گونه های مختلف جانوری و از جمله قوچ و میش، پرندگان شکاری و کل و بز و سیاه گوش را در خود جای داده است.
«سیدعلی دعایی لنگرودی» افزود: سیاه گوش یا وشق یکی از گونه های ارزشمند در بالای هرم غذایی گوشتخواران که پیش از سال ۱۳۹۰ در منطقه شکار ممنوع ساوه و زرندیه رویت نشده بود امروز به عنوان یکی از جانواران تحت حمایت سازمان حفاظت از محیط زیست در این منطقه در حال زیست است.
وی افزود: امروز به لطف حمایت های انجام گرفته از سوی سازمان محیط زیست و تلاش و همکاری حافظان محیط زیست، زیستگاه این گونه ارزشمند در منطقه احیا شده و زادآوری آن نیز در حال انجام بوده به طوریه بارها تصاویر این گربه سان توسط دوربین های تله ای به ثبت رسیده است.
از زمان رویت این گونه در منطقه شکار ممنوع خرقان، دست اندرکاران محیط زیست استان مرکزی و حاظان طبیعت ساوه و زرندیه نسبت به حضور این گربه سان حساس شده اند و تاکنون در کنار زیر نظر گرفتن قلاده های موجود آن در منطقه نسبت به فرهنگسازی برای پذیرش آن در طبیعت از سوی افراد بومی اقدام کرده اند.
آنچه در نمایشگاه به نمایش درآمده
هرچند در سال ۱۳۹۰ حضور وشق در حیات وحش خرقان با یک اتفاق تلخ آن هم شکار توسط سگ های گله به گوش دوستداران طبیعت رسید اما امروز پس از ۱۲ سال سپری شدن از این خبر، وشق حال و روزی مناسب در این منطقه دارد و نمود آن مشارکت آحاد مختلف برای فرهنگسازی در حمایت از آن است.
برپایی نمایشگاه هنرهای تجسمی با محوریت طراحی و نقاشی با عنوان وشق، هم اکنون در نتیجه تلاش های صورت گرفته انجام شده که به گفته مدیرعامل انجمن حافظان طبیعت ساوه و زرندیه این نمایشگاه متشکل از ۳۰ اثر از ۲۰ هنرمند ساوه‌ای و زرندیه‌ای است که از ۱۷ تا ۲۲ خرداد در معرض بازدید عموم است.
سال ۱۳۹۰ حضور وشق در حیات وحش خرقان با یک اتفاق تلخ آن هم شکار توسط سگ های گله به گوش دوستداران طبیعت رسید
«مهدی فرقانی پور» با بیان اینکه آثار تولیدی که متشکل از تصویر و نمادی از سیاه گوش در رشته های مختلف طراحی، نقاشی، حجم، نقش برجسته، صنایع دستی است افزود: وشق یکی از هشت گونه گربه سان موجود در ایران است که هم اکنون در کنار گونه «گربه پالاس» در طبیعت خرقان یافت می شود.
وی با اشاره به اقدامات فرهنگی صورت گرفته در یک دهه گذشته اضافه کرد: در این سال ها آگاه سازی جوامع محلی به عنوان یکی از اولویت های مشترک بین انجمن و اداره محیط زیست ساوه دنبال شده است.
فرقانی پور گفت: تشویق و حمایت از جوانان و علاقه مندانی که نسبت به ثبت عکس این گربه سان با کیفیت بالا اقدام کرده بودند، حضور در مدارس و توزیع کتاب و بروشورهای آموزشی بین دانش آموزان، آگاه سازی کشاورزان و زارعان نسبت به بی آزار و بی ضرر بودن این گونه از جمله اقدامات انجام یافته در این مدت است.
حضور این گونه گربه سان نه تنها منشا خطر نیست بلکه باعث تعدیل جمعیت جوندگان موذی از قبیل موش ها نیز می شود و نقش مهمی در چرخه اکوسیستم منطقه دارند.
وی تاکید کرد: حضور این گونه گربه سان نه تنها منشا خطر نیست بلکه باعث تعدیل جمعیت جوندگان موذی از قبیل موش ها نیز می شود و نقش مهمی در چرخه اکوسیستم منطقه دارند.
وَشَق نوعی گربه‌سان بومی اروپا، سیبری و بخش‌هایی دیگر از آسیا مانند آسیای میانه، ایران و هیمالیا است، پنجه‌هایی با پوستی کلفت دارد که مانند کفش زمستانی در هنگام راه رفتن روی برف یاری‌اش می‌کنند.
این حیوان معمولا در هر زایمان یک تا چهار فرزند به دنیا می‌آورد، فصل تولد توله‌ها از اوایل زمستان و تا اواسط بهار است، تا ۶ ماهگی شیر می‌خورند و تا حدود یکسالگی به مادر وابسته‌اند، در دو یا سه سالگی بالغ می‌شوند و عمر آنها در اسارت تا ۲۱ سال گزارش شده‌است.
وَشَق‌ها بیشتر در هوای گرگ و میش هنگام طلوع و غروب خورشید فعالند، جانوران قلمروطلبی هستند، تراکم جمعیتی آنها وابسته به تعداد شکارهای موجود در منطقه است، خرگوش، انواع سم‌داران کوچک، انواع جوندگان مانند سنجاب و موش زمستان‌خواب از جمله حیواناتی هستند که شکار آنها توسط وَشَق مشاهده شده‌است.
روش اصلی آنها برای شکار تعقیب آرام و دزدکی و سپس پریدن به روی طعمه در فرصت مناسب است. اگر شرایط مناسب باشد از تکنیک کمین هم استفاده می‌کند؛ آنها از حس بینایی و شنوایی خود برای شکار استفاده می‌کنند و خیلی از اوقات به روی صخره‌های بلند یا درخت‌ها می‌روند تا محیط پیرامونی خود را زیر نظر بگیرند.
منطقه خرقان ساوه دارای وسعتی بیش از ۴۷ هزار هکتار است که از سال ۸۹ به عنوان منطقه شکار ممنوع تعیین شده است و حفاظت از آن بر عهده اراده حفاظت محیط زیست ساوه و زرندیه است.
بخش خرقان در قسمت غرب شهرستان زرندیه (جنوب بخش خرقان) و شمال شهر نوبران شهرستان ساوه و جنوب استان قزوین قرار دارد که از شمال به بوئین زهرا، از جنوب به روستاهای بخش نوبران (روستای چمران، ترشک) و بخش مرکزی ساوه مثل نیوشت و از غرب به ناحیه آوج قزوین ورزن همدان محدود می شود .
طول خرقان در جهت شرقی ـ غربی حدود ۱۵۰کیلومتر و عرض آن در جهت شمالی ـ جنوبی نزدیک ۸۰ کیلومتر است و حدود ۷۰ کیلومتر از ساوه و ۱۲۰کیلومتراز تهران فاصله داشته و ارتفاع آن از سطح دریا یک هزار و ۸۰۰ متراست.