به گزارش پایگاه اطلاع رسانی آستان قدس رضوی، عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم اسلامی رضوی در این مراسم گفت: نوگرایی و تجدد در جهان اسلام در تمام جوانب زندگی مسلمانان و بویژه در سیاست بروز کرد که از زمینه‌های بروز آن توجه به منابع اسلامی و نگاه نو به این منابع است.
دکتر محمود ملکی افزود: قرآن به عنوان کتاب آسمانی دین اسلام نقش برجسته‌ای در این میان دارد اما نباید نقش دیگر منابع را نادیده گرفت چرا که در سنت مسلمانان، سنت نبوی و احادیث امامان (ع) اعتبار خاصی دارند.
وی ادامه داد: کتاب نهج البلاغه به عنوان گردآورنده سخنان بلاغی و فصیح امیرمومنان حضرت علی (ع) به دلیل داشتن مفاهیم و موضوعات سیاسی به عنوان منبعی برای حکمت اصول سیاسی اسلام مورد توجه قرار گرفت.
عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم اسلامی رضوی با بیان اینکه اواخر حکومت قاجار آغاز ورود عالمان دینی به عرصه حکمرانی است، گفت: از شاخص‌ترین چهره‌های این عرصه در ایران و جهان اسلام می‌توان به سید جمال الدین اسدآبادی اشاره کرد، او نه تنها بر جنبش مشروطیت در ایران تاثیر جدی گذاشت بلکه در سایر کشورهای اسلامی تاثیر بسزایی بر عالمان آن سامان داشته است.
وی افزود: محمد عبده از دانشمندان مصری است که مانند اسدآبادی در پی این بود که ثابت کند اسلام این توانایی را دارد که به صورت یک ایدئولوژی راهنما و تکیه‌گاه جامعه اسلامی قرار گیرد. از جمله منابعی که او در این راه از آن بهره برد نهج البلاغه بود.
ملکی ادامه داد: همزمان با توجه عبده به نهج البلاغه در جهان اسلام، این اتفاق در حوزه‌های علمی شیعی نیز رخ داد.
وی گفت: میرزا محمدحسن شیرازی را به عنوان تحریم کننده تنباکو می‌شناسند. این فتوا آغازی برای ورود مستقیم و آشکار عالمان به عرصه سیاست بود. میرزای شیرازی فقیه و مرجعی با کیاست و زیرک در سیاست بود که نهج البلاغه را ارج می‌نهاد و به شاگردانش، توصیه می‌کرد هر روز پیش از آغاز درس قدری از نهج البلاغه بخوانند.
این پژوهشگر افزود: نهج‌البلاغه در نهضت مشروطه نقش نمایان و بارزی داشت. آخوند خراسانی شاخص‌ترین فرد اثرگذار و نقش‌آفرین در نهضت مشروطه بود. او شرحی بر خطبه نخست نهج‌البلاغه دارد و بر کتاب “تنبیه الامه” نائینی تقریظی نوشته است و در این کتاب به آیات قرآن و احادیث و بطور خاص نهج البلاغه استناد شده است.
وی با بیان اینکه سیدحسن مدرس در سیاست حضور فعال داشت، ادامه داد: او شاگرد آخوند خراسانی و پیشگام روحانیت در نهضت مشروطه بود که نهج البلاغه را بسیار ارج می نهاد و این کتاب را منبعی برای اخلاق، تاریخ تحلیلی، عقاید، مسائل اجتماعی و حکومتی می‌دانست.
ملکی گفت: امام خمینی (ره) نیز در سال ۱۳۴۸ در نجف مبحث ولایت فقیه را با استنادات فراوان به نهج البلاغه طرح کردند. ایشان در موضوعات لزوم تشکیل حکومت، ویژگی‌های لازم را برای تحقق اهداف عالی با استناد به خطبه‌ای از نهج البلاغه و عهدنامه مالک بیان کردند.
وی افزود: سید جمال الدین اسد آبادی پیوند نوگرایی و اسلام است. توجه به نهج‌البلاغه از شاگرد سید جمال یعنی عبده و همزمان در سامرا بوسیله میرزای شیرازی رهبر جنبش تحریم تنباکو آغاز می‌شود و پس از میرزا نهج البلاغه در سیاست بویژه در مشروطه برجسته‌تر ظاهر می‌گردد.
عضو هیأت علمی پژوهشکده علوم اسلامی رضوی ادامه داد: آخوند خراسانی در برخی اعلامیه‌ها به عبارات نهج‌البلاغه و میرزای نائینی در کتاب “تنبیه الامه” به صراحت عهدنامه مالک را به عنوان یکی از محوری‌ترین متون مستند خود مطرح می‌کند. پس از مشروطه آیت الله مدرس به عنوان ادامه دهنده راه نائینی، نهج البلاغه را به حوزه‌های علمیه وارد کرد.